THĂNG KHÍ THANG (升气汤)
– Khi một thân thể rơi xuống, có bài thuốc nhẹ nhàng nâng lên từ bên trong
“Có những người chẳng bệnh gì rõ rệt, Chỉ là đi đứng thấy nặng, bụng dưới trũng xuống, Tinh thần như rớt hẳn vào một vùng thấp.
Không đau – nhưng mỏi,
Không sốt – nhưng lạnh,
Không gầy – nhưng người cứ như đang tan đi từng ngày…”
📜 Giai thoại – Bài thuốc của người đi dưới dốc
Danh y Lý Đông Nguyên, bậc thầy của phái Dưỡng Tỳ Thăng Dương, từng gặp một bệnh nhân trĩ sa, thân thể không đau nhưng nặng trĩu như đá, nói một câu cũng mệt, đi vài bước đã lệt bệt. Các bài thuốc bổ khí kiện tỳ đều không hiệu quả.
Ông chỉ nhẹ nhàng viết: "Không cần thêm nữa – mà cần nâng."
Và từ đó, Thăng Khí Thang ra đời. Không nhiều vị – nhưng phối rất tinh, vừa bổ khí, kiện tỳ, thăng dương, vừa khu tà giải uất. Sau vài thang, người bệnh đứng thẳng hơn, mắt sáng, tinh thần dần trở lại – như một kẻ đi qua dốc, và thấy trời quang.
📖 Nguồn gốc bài thuốc – Thăng mà không tán, bổ mà không trệ
Thăng Khí Thang là tên gọi ngắn gọn của bài Bổ Trung Ích Khí Thang (补中益气汤) – một trong những phương nổi danh của Lý Đông Nguyên được ghi trong "Nội Ngoại Thương Biện Hoặc Luận", thời Kim – Nguyên.
Tuy nhiên, giới lâm sàng về sau phân biệt:
Bổ Trung Ích Khí Thang thiên về bổ khí – kiện tỳ.
Thăng Khí Thang nghiêng hẳn về thăng dương khí – dẫn khí đi lên, dùng cho các chứng sa trĩ – khí tụt – thần mỏi.
Bổ Trung như gốc – Thăng Khí như ngọn. Một cây muốn đứng – phải vừa vững gốc, vừa vươn cao.
🌿 Thành phần bài thuốc – Một dòng khí nâng từ dưới lên
• Hoàng kỳ (黄芪) – 24g: đại bổ nguyên khí, cố biểu, nâng khí ở tầng sâu
👉 Chọn loại hoàng kỳ sống, sợi to, sắc vàng đậm, vị ngọt hậu. Sao rượu nếu dùng cho hư hàn.
• Nhân sâm (人参) – 9g: ích khí, sinh tân, trợ lực cho trung tiêu
• Bạch truật (白术) – 9g: kiện tỳ táo thấp, làm khí sinh đều từ trung tâm
• Đương quy (当归) – 9g: dưỡng huyết, bổ khí huyết đồng hành – tránh khí thăng đơn độc mà táo
• Trần bì (陈皮) – 6g: lý khí, điều vị, tránh tích trệ gây đầy bụng
• Sài hồ (柴胡) – 6g: sơ can giải uất, hành khí lên phần biểu
• Thăng ma (升麻) – 6g: chủ dược thăng khí, dẫn toàn phương hướng lên, dùng sống
• Cam thảo (甘草) – 6g: điều hòa các vị, trợ tỳ khí, làm mềm phương
Một phương nhẹ như hơi gió, nhưng dẫn được khí huyết đang chìm tụt về lại vùng trung dương.
🩺 Công dụng – Khi cơ thể không còn sức tự nâng chính mình
✅ Tỳ khí hư + khí sa giáng, biểu hiện:
Bụng dưới trũng, bụng trướng nhẹ
Trĩ sa, tử cung hạ, dạ dày sa
Thể trạng mỏi mệt, nói ít, thở ngắn
Da nhợt, lưỡi nhạt, đại tiện lỏng kéo dài
📍 Dùng cho:
Người suy kiệt sau bệnh dài ngày
Phụ nữ sau sinh có trĩ, sa tử cung
Người già yếu, cơ địa tụt khí
🔄 Cách gia giảm theo từng thể bệnh
• Trĩ chảy máu: thêm Hòe hoa, Kinh giới tuệ
• Sa tử cung nặng: phối Cố tử thang, thêm Khiếm thực, Liên nhục
• Tỳ dương hư hàn: gia Nhục quế, Bào khương
• Mồ hôi trộm – sốt chiều: thêm Hoàng liên, Bạch thược
• Tiêu hóa yếu: phối Thần khúc, Mạch nha
🔍 Phân biệt với Bổ Trung Ích Khí Thang – Dùng cho ai?
📌 Bổ Trung Ích Khí Thang:
Tỳ khí hư đơn thuần, không có triệu chứng sa
Người mệt, ăn kém, đại tiện lỏng, nhưng chưa sa trĩ
Dùng để bổ khí – kiện tỳ – cố biểu
📌 Thăng Khí Thang:
Đã xuất hiện triệu chứng khí sa: trĩ, tử cung sa, cảm giác toàn thân nặng tụt
Người sau truyền dịch dài ngày, suy nhược thần sắc ảm đạm, đứng không vững
Dùng để dẫn khí đi lên, phối kết hợp giải uất, hành khí, thăng dương
Cùng là anh em một nhà, nhưng Thăng Khí là người biết kéo – khi Bổ Trung không còn đủ sức đỡ.
📚 Những điều ít ai viết…
Ở một số vùng xưa, người ta sắc bài này đặc, trộn mật ong làm viên hoàn, uống mỗi sáng sớm khi chưa ăn, như một thói quen giữ khí lực – đặc biệt với người già, người làm việc nặng về trí não.
Cũng có nơi, sau mổ trĩ hoặc hậu sản sa tử cung, thầy thuốc dùng bài này thay nước uống trong 5 ngày, kết hợp châm cứu và xoa bóp để dẫn khí đi lên bì phu và mạch xung.
⚠️ Thận trọng khi dùng
⛔ Không dùng cho:
Người sốt cao, cảm phong nhiệt, nhiệt thực táo bón
Người âm hư, miệng khô, mất ngủ, mạch sác – dùng sẽ càng kích thích thăng hỏa
Dùng bài thuốc này phải “biết khi nào nâng” – chứ không phải ai rơi xuống cũng kéo lên được. Có lúc phải bổ – rồi mới nâng. Có lúc phải hạ – rồi mới dựng.
🌄 Thăng Khí Thang – Khi một bài thuốc không chữa… mà nâng
Có những lúc không cần chữa gì, chỉ cần nâng người ta lên khỏi trạng thái rơi xuống.
Thăng Khí Thang là như thế – không bổ quá sâu, không làm quá mạnh,
Chỉ lặng lẽ nâng dậy… như một sợi chỉ kéo tâm hồn người bệnh khỏi đáy.
Một cơ thể thôi trĩu xuống,
Một người đứng dậy không thấy chóng mặt nữa,
Một cái nhìn dần có ánh sáng,
Một hơi thở đi lên… như bình minh.
Để đặt lịch khám tại ĐÀO GIA Y VIỆN, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE/ZALO: 0967536386 hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY.
Quý khách có thể xem thêm bài viết về Tê tay - tê chân do thoát vị đĩa đệm cổ và lưng - ĐÀO GIA Y VIỆN
0 Nhận xét