Lý luận biệt thông giữa ngũ tạng lục phủ

[ Trích Dược Tính Phú Giảng Ký Tập 1]
Đông y trị Can thì phải trị Đại trường. Ngày nay, nhiều thầy thuốc chỉ tập trung vào ngũ tạng, nhưng lại ít chú ý đến mối quan hệ biểu lý của chúng, ví dụ: Phế - Đại trường, Tâm – Tiểu Trường, Can – Đởm, Tỳ - Vị, Thận – Bàng Quang.
Sự liên kết Biểu Lý này giúp tạng phủ hỗ trợ lẫn nhau, nhưng lại có một tầng sâu hơn mà nhiều người ít biết đến, đó là thuyết Biệt Thông trong Hoàng Đế Nội Kinh.
Nếu không đọc kỹ cổ thư và không có kinh nghiệm lâm sàng, thì rất khó nắm bắt được tư tưởng này.

Ví dụ:

- Tâm – Đởm biệt thông, nên bệnh Tâm phải giáng Đởm, Vị, do đó Ôn đởm thang có thể trị bệnh Tâm.
- Can – Đại Trường biệt thông, nên bệnh Can phải thông Đại trường, do đó Đại sài hồ thang chủ yếu giúp sơ Can, thông Đại trường.
- Tỳ - Tiểu trường biệt thông, nên người có bệnh Tỳ Vị phải thông Tiểu trường, do đó Ma tử nhân hoàn thông tiểu trường để giúp Tỳ vận hóa tốt hơn.
- Phế - Bàng quang biệt thông, nên viêm đường tiết niệu, viêm bàng quang phải trị Phế, giáng Phế khí để chữa tận gốc.
- Thận – Tam tiêu biệt thông, nên nếu Tam tiêu khí hóa không thông, phải dùng Bát vị hoàn để trợ Thận khí hóa, giúp thủy dịch lưu thông khắp cơ thể.
Nhìn vào đây, chúng ta có thể thấy lý luận biệt thông giúp mở ra con đường mới trong điều trị Đông y.
Trong thời Kim – Nguyên, danh y Chu Đan Khê đã vận dụng lý luận này khi chữa chứng huyễn vựng. Ông dùng một vị Đại hoàng, sao rượu ba lần, nghiền thành bột, gọi là Nhất vị đại hoàng tán, rồi pha với trà uống khoảng 1-2 tiền. Hiệu quả thần kỳ!
Danh y Trần Tuân Viên thời Thanh đã tán dương bài thuốc này trong Y Học Tam Tự Kinh: “Huyễn vựng chứng, giai thuộc Can, đàm hỏa kháng, Đại Hoàng an.” (Chứng hoa mắt chóng mặt đều thuộc Can, do đàm hỏa vượng, chỉ cần Đại hoàng là có thể ổn định.)
Bây giờ, với lý luận biệt thông, chúng ta có thể hiểu vì sao chỉ một vị Đại hoàng lại có thể chữa được chứng huyễn vựng. Nếu chỉ nhìn vào một vị thuốc chữa một bệnh, thì đó chỉ là cái nhìn hời hợt. Quan trọng là phải thấy được nguyên lý vận dụng lý luận Đông y bên trong.
Hoàng Đế Nội Kinh có câu: Khi khí cơ quá vượng sẽ gây hại, muốn trị thì phải thuận theo mà giáng xuống. Khi Can khí hoặc khí cơ của một tạng nào đó thượng kháng, nó sẽ gây bệnh. Muốn trị, ta phải thuận theo xu hướng đó mà giáng xuống, dẫn tả vào phủ tương ứng để loại bỏ tà khí.

Lâm sàng

Có một bệnh nhân bị đỏ mắt, sáng dậy nhiều ghèn, miệng hôi. Anh ta tự pha trà Cúc hoa để uống nhưng không thấy đỡ. Dùng trà Cúc hoa không sai, vì nó thanh Can nhiệt, nhưng vấn đề là cơ thể anh ta không chỉ có can nhiệt, mà còn có nhiệt tích ở Vị trường.
Những ngày gần đây, đại tiện của anh ta khô kết, cho nên chỉ uống trà Cúc hoa để thanh Can là chưa đủ. Cần một vị thuốc có thể thanh nhiệt Vị tràng và thông đại tiện.
Bởi vậy, tôi khuyên anh ta thêm 2 lát Đại hoàng, pha nước uống thử. Lưu ý! Đại hoàng có tác dụng tả hạ mạnh, vì vậy khi sắc thuốc hoặc pha uống, cần cho vào sau cùng để đạt hiệu quả tốt nhất.
Kết quả là hôm sau, mắt hết đỏ, không còn ghèn, đại tiện thông suốt, cảm giác nóng rát hậu môn cũng tan biến. Chỉ cần 1-2 lát Đại hoàng, mà hiệu quả lớn đến như vậy!
Bệnh nhân vui mừng nói rằng: “Lại học thêm một điều mới! Quả là mỗi lần bệnh, là một lần thêm kiến thức.”
Lúc trước, anh ta chỉ nghĩ mắt đỏ là do Can nhiệt, nhưng không ngờ hôi miệng, ứ trệ trong ruột cũng cần dùng Cúc hoa phối Đại hoàng để thanh Can, thông trường.
Can và Đại trường Tương Quan Mật Thiết. Theo Đông y: “Can dữ Đại trường tương biệt thông”.
Khi Can có nhiệt độc, nó sẽ được bài xuất qua Đại trường. Mặc dù Can Đởm biểu lý với nhau, nhưng Đởm phủ chỉ giúp Can loại bỏ một phần uế khí, còn nếu Đại trường bị bế tắc, chức năng giáng trọc kém, thì uế khí của Đởm không thể thoát xuống mà quay ngược lại, gây hại cho Can.

* Chia sẻ về tường để đọc sau

Để đặt lịch khám tại ĐÀO GIA Y VIỆN, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE/ZALO: 0967536386 hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY.

Quý khách có thể xem thêm bài viết về Ôn Kinh Thang - Trị Bệnh Phụ Khoa đau bụng kinh, máu đen cục, chậm con - ĐÀO GIA Y VIỆN